Page 61 - Magazine ทหารพัฒนา
P. 61
จากการศึกษาของสมชาติ มณีโชติ ได้ยกศัพท์
ค�าว่า นกหัสดีลิงค์ ออกเป็น ๒ ค�า คือ
๑. หัสดี (หรือหัสดิน) มีความหมายว่า ผู้ใช้งวง
แทนมือ หรือผู้ใช้มือ
๒. ลิงค์ (หรือลึงค์) มีความหมายถึง เครื่องหมาย
ทางเพศชาย
เมื่อรวมความหมายแล้วหมายถึง นกที่มีหมายเป็น
ช้างเป็นองค์ประกอบส�าคัญ ซึ่งในที่นี้คือนกที่มีหัวเป็นช้าง
หรือ นกที่มีงวงที่ปากเป็นงาช้างที่มองเห็นได้ชัดเจน หรือ
นกผู้มีงวงเป็นช้าง หรือครึ่งนกครึ่งช้าง
จากความหมายดังกล่าว จึงพอสรุปได้ว่า คติในเรื่อง
นกหัสดีลิงค์นั้น กรอบความคิดเดิมได้อิงอยู่ในธรรมบท
ของพุทธศาสนา ที่กล่าวถึงป่าหิมพานต์และกล่าวถึง
สัตว์นิทาน และเมื่อคตินิยมกล่าวถึงถอดความหมาย
มีนัยยะของชุมชนเคลื่อนอยู่ นกดังกล่าวจึงมีลักษณะ
ผิดปกติอย่างสัตว์สามัญ เพราะตัวนั้นเป็นนกที่มีปีกมีหาง ตํานานนกหัสดีลิงค์ : ประเพณี
แต่ส่วนหัวเป็นช้างมีงวงมีงา ความเชื่อเกี่ยวกับการเผาศพ
ในเรื่องต�านานนกหัสดีลิงค์คงจะไม่ใช่เรื่องง่าย
นักหากจะพูดถึงต�านานดังกล่าวอย่างเป็นเอกภาพ เพราะ
ดูเหมือนว่าไม่ว่าจะเป็นกลุ่มคนไทย-ลาว สายล้านช้าง
ล้านนา เป็นต้น ต่างก็พยายามผูกเรื่องดังกล่าวขึ้นไว้กับ
ชุมชนของตนเองทั้งสิ้น ดังนั้นการสร้างต�านานนกหัสดีลิงค์
ของชุมชน โดยปกติแล้วจะต้องตั้งอยู่บนความเชื่อพื้นฐาน
ของชุมชนนั้นๆ ซึ่งบางครั้งเป็นการยากต่อการหาค�าตอบ
ของพฤติกรรมดังกล่าวว่า กระท�าขึ้นเพื่ออะไร นอกจาก
จะหาค�าตอบอธิบายกว้างๆ ในลักษณะข้อสังเกตว่า
ต�านานนกหัสดีลิงค์นั้นได้ผูกพันกับบรรพบุรุษไทยลาว
ไม่ว่าจะเป็นเชียงรุ้ง แสนหวี เป็นต้น และยังมีข้อมูล
สนับสนุนจาก รศ.ดร.นิยม วงศ์พงษ์ค�า คณบดีคณะ
ศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น กล่าวว่า สร้าง
เมรุลอยนกหัสดีลิงค์ตามประเพณีโบราณที่จัดขึ้นเฉพาะ
การฌาปนกิจเจ้านายชั้นสูง หรือพระเถระชั้นผู้ใหญ่
เป็นความเชื่อที่เป็นต�านานของชาติพันธุ์ไทย ที่ไม่ใช่
เพียงสยาม แต่ยังมีทั้งไทยล้านนา, ไทยลื้อ, ไทยด�า,
ไทยแดง, ไทยด่อน ซึ่งจากงานวิจัยพบว่ากลุ่มชาติพันธุ์
ไทยเหล่านี้ เมื่อเจ้านายผู้ใหญ่สิ้นพระชนม์ หรือ
วารสาร 59
ทหารพัฒนา
